Op zaterdag 16 september van 10.00 uur tot 16.00 uur was er de open dag van Herenboeren Assen, “Hof van Rhee”. De Herenboeren is een verzameling coöperaties van boeren die gezamenlijk voor en door de leden van de coöperatie teelt en uitgeeft. Er zijn per coöperatie twee “echte” boeren in loondienst om het enigszins professioneel te houden. Dit is het belangrijkste verschil met bijvoorbeeld tuindersverenigingen.
Ik ben naar deze laatste open dag geweest. Helaas wat laat omdat ik eerst met de kinderen naar hun sportwedstrijden moest. Toen ik om 15.15 uur aankwam waren de eerste stands al voorzichtigaan aan het opruimen. Ik heb dus niet alles goed kunnen zien en heb niet de tijd gevonden de serieuze vragen te stellen. Dus dit verslag beschrijft alleen mijn indruk over het complex. Ik had nog nooit van Herenboeren gehoord, laat staan dat er een Coöperatie in Assen gevestigd is. Ik heb een aantal ideeën die ik graag bij ATV Oranjebond zou zien en tot mijn grote verassing komt dat redelijk overeen met wat ik bij Hof van Rhee heb gezien. In dit verslag probeer ik een aantal van mijn indrukken over Hof van Rhee te beschrijven zoals die volgens mij voor ATV Oranjebond interessant zouden kunnen zijn. Voor de volledigheid: ik was daar uiteraard op persoonlijke titel.
Hof van Rhee bevind zich aan de Dr. Picardtweg nummer 4, in Rhee. Het terrein beslaat plm 20 hectare en daar op worden in de warme maanden varkens gehouden vanaf big, het hele jaar door worden er koeien en kippen gehouden. De rest van het terrein wordt voor groenten, fruit, aardappelen en kruiden gebruikt. De kippen krijgen alle ruimte in een grote ren waar appel- en perenbomen staan. Er zijn twee tunnelkassen van (mijn schatting) 6×50 meter. Er wordt niet tot nauwelijks bespoten en men vertrouwt op natuurlijke verdediging tegen ziekten en ongedierte. Alles wat er verbouwd wordt is voor de leden. Wekelijks is er uitgifte van groenten en fruit. Er wordt van de leden gevraagd (zonder verplichting) te helpen bij de teelt, met name bij het wieden.
Er zijn lange velden met rijen winterprei, savooiekool, witte kool, rode kool en heeeel veel spruiten. Het veld met winterpei en savooiekool zag er nogal overwoekerd uit, evenals een veld waar een bordje “Voederbieten” voor stond maar waar ik niets als biet herkende. Op andere velden waren vrijwilligers aan het schoffelen.
In de tunnelkassen worden in de zomermaanden tomaten, komkommers, aubergines, pepers en paprika’s geteeld en in de winter sla, andijvie en prei.
Er is een grote kruidentuin waarop veel kruiden worden verbouwd, variërend van munt tot tijm en lavendel en lavas. Bij de “ingang” van de kruidentuin staat een groot bijenhotel. Men wil wilde bijen aantrekken en niet per sé de honingbijen.
Tot slot staat er een tweetal huisjes op het terrein waarin zich bijvoorbeeld een kantine en toilet bevinden.
Wat ik mooi vind aan Hof van Rhee? De samenleving ziet eindelijk dat het voortdurend uitputten van de grond én de vrijwel oneindige macht van de supermarkten niet de manier zijn om de toekomst in te gaan. Herenboeren springt hier handig op in door op circulaire wijze een maximum aantal huishoudens te bedienen, zonder een commercieel uitgangspunt. Wat ik ook mooi vind is dat door de schaal (250 huishoudens te bedienen, of “500 monden”) meer groenten uniform verbouwd kunnen worden. Waar op een tuinencomplex iedere hobbyist zelf iets probeert en misschien wel of misschien niet met collegatuinders communiceert is op zo’n grote schaal veel meer standaardisatie mogelijk.
Wat ik minder mooi vind is het vrijblijvende karakter van de werkzaamheden door de leden. Herenboeren hebben per coöperatie één tot twee boeren in loondienst. Dat zou voor een commerciele boer die met giffen werkt voldoende kunnen zijn, maar in een tuin waar niet bespoten wordt is veel meer menskracht nodig. Het schoffelen komt nu op een paar vrijwilligers aan en dat is duidelijk onvoldoende. Eén van de schoffelaars vertelde al dat een veld groenten verloren ging omdat onkruid het gewonnen heeft.
Daarnaast heb ik nog steeds een paar prangende vragen aan de coöperatie. Die heb ik helaas niet kunnen stellen:
- de inleg is 1000 euro voor een alleenstaande en 2000 euro voor een gezin. Een coöperatie bestaat uit leden die gezamenlijk eigenaar zijn. Deze inleg doet vermoeden dat het om een aandeel gaat, maar volgens mij gaat het lid dat geld bij opzeggen niet terugkrijgen. Hoe zit dit?
- het enige onderscheid in leden is “alleenstaand” en “gezin”. Ik gok dat minderjarige kinderen niet meetellen, maar wat van bijvoorbeeld inwonende volwassen kinderen? Mijn kinderen zijn 12 en 13, maar die eten als volwassenen.
- hoe verloopt de oogst? in hoeverre redt de boer dit alleen? Moet/mag er geholpen worden?
Dan tot slot een vergelijk tussen Herenboeren en ATV Oranjebond: de samenwerking die inherent aan het Herenboeren-concept gekoppeld is maakt dat ruimte op de tuin veel efficienter gebruikt kan worden. Er zijn minder paden nodig en minder afzettingen tussen tuinen. Door enorme kassen kan ook die ruimte veel efficiënter gebruikt worden. Op ATV Oranjebond worden (bewust) geen dieren gehouden, maar met een intensievere samenwerking tussen leden zou dit wel een optie kunnen zijn. Bijvoorbeeld kippen kunnen veel toegevoegde waarde hebben door het omwoelen van de grond en het eten van insecten. De mest van kippen houdt heel veel energie voor de teelt in het komende jaar.
Ik zie Herenboeren niet als een vervanger voor een tuin bij ATV Oranjebond, maar meer als aanvullend op elkaar. Bij Herenboeren werk je in een coöperatie waar een Algemene Vergadering het teeltplan bepaalt. Daar hoeft niet per sé alles geteelt te worden wat jij voorziet het komende jaar nodig te hebben. Dat kan dan weer prima bij Oranjebond.
Met vriendelijke groet,
Marcus Smit